Jambon, Jan

Beginjaren

Jan Jambon studeerde aan het Sint-Jan-Berchmanscollege in Genk en aan de Vrije Universiteit Brussel, waar hij het licentiaat in de informatica behaalde. Jambon was aanvankelijk actief in de Volksunie Volksunie
Tussen 1954 en 2001 bepaalde de Volksunie (VU) als Vlaams-nationalistische partij mee de politieke evolutie in België, van unitaire staat tot federaal koninkrijk. Ze groeide uit tot de tw... Lees meer (VU). Van 1985 tot 1988 was hij lid van het hoofdbestuur van de Volksuniejongeren Volksuniejongeren
Lees meer , onder meer als hoofdredacteur van het maandblad WIJ Jongeren.

In 1988 brak hij met de VU, omdat hij vond dat de toegevingen tijdens de regeringsonderhandelingen te ver gingen. Nadien werd hij actief in de niet-partijpolitieke Vlaamse beweging.

Vlaamse Volksbeweging

Samen met Peter de Roover De Roover, Peter
Peter de Roover (1962) is een Vlaams-nationalistisch politicus voor de N-VA. Sinds 2016 is hij fractieleider in de Kamer. Lees meer was Jambon de gangmaker van de radicalisering van de Vlaamse Volksbeweging Vlaamse Volksbeweging
De Vlaamse Volksbeweging (VVB) was een Vlaams-nationalistische drukkingsgroep, die werd opgericht in 1952 en tot het begin van de jaren 1970 een breder publiek mobiliseerde voor Vlaamsge... Lees meer (VVB). Hij werd in 1989 politiek secretaris van de organisatie en bouwde deze vereniging uit tot hét trefpunt bij uitstek van radicale Vlaams-nationalisten.

In 1990 was hij medeorganisator en inspirator van het congres in Kortrijk waar de VVB koos voor een separatistische koers. Nieuw daarbij is dat het streven naar een volledig onafhankelijk Vlaanderen met de Europese integratie in verband wordt gebracht. Jambon werkte dit inzicht uit in het boek Vlaanderen staat in Europa (1994), dat hij samen schreef met de toenmalige VVB-voorzitter Peter de Roover. Het is een ondubbelzinnig en scherp verwoord pleidooi voor een onafhankelijk Vlaanderen als deelstaat van de Europese Unie Europa
Lees meer . Het Verdrag van Maastricht van 1992 had bij sommige flaminganten de hoop gewekt dat de Europese Unie zou uitgroeien tot een ‘Europa van de regio’s’. Het Comité van de Regio’s werd opgericht, de Europese Commissie kon directe relaties met de regio’s aanknopen en vertegenwoordigers van de regio’s konden voortaan zetelen in de Europese ministerraden. Maar Jambon en De Roover geloofden daar niet in en argumenteerden dat de nationale staten de belangrijkste actoren zouden blijven in de EU. Bijgevolg zou Vlaanderen altijd aangewezen zijn op België om een vinger in de Europese pap te hebben. ‘Een staat mag België in elk geval niet blijven indien Vlaanderen een volwaardige stem wil krijgen in Europa,’ zo besluiten ze. In het boek voorspelden de auteurs ook dat het in 1989 opgerichte Brussels Hoofdstedelijk Gewest zou leiden tot een feitelijke breuk tussen Brussel Brussel
In de geschiedenis van de Vlaamse beweging speelde Brussel een unieke rol vanwege haar hoofdstedelijke functies, economische aantrekkingskracht en als symbool van verfransing, die zich v... Lees meer en de rest van Vlaanderen. ‘Binnen de Belgische context zijn we Brussel langzaam maar zeker aan het opofferen,’ zo stellen ze. Op de vraag of binnen België de drieledigheid nog naar een strikte tweeledigheid kan worden omgebogen geven ze een negatief antwoord: ‘Binnen België zal het verder verlies van Brussel onomkeerbaar zijn.’

Jambon en De Roover deelden ook de grote verwachtingen in de Vlaamse beweging omtrent de eerste rechtstreekse verkiezing van de Vlaamse Raad Vlaams Parlement
Het Vlaams Parlement is de parlementaire vergadering van de Vlaamse deelstaat in het federale België. Zijn geschiedenis kent drie grote fasen: de periode van de Cultuurraad voor de Neder... Lees meer , in 1995. Dat parlement was in hun ogen het middel bij uitstek om de onafhankelijkheid te realiseren: ‘Als soevereine vertegenwoordiger van het Vlaamse volk zal dit parlement zich ook ambitieus moeten durven opstellen en alle Belgische terughoudendheid afwerpen. (…) Dan zijn de mogelijkheden vanzelfsprekend onbeperkt. Dan hebben we met deze eigen Vlaamse politieke instellingen een volwaardig instrument om elke noodzakelijke stap af te dwingen.’

Jambon deed die inzichten ook ingang vinden bij het Algemeen Nederlands Zangverbond Algemeen Nederlands Zangverbond
Het huidige Algemeen Nederlands Zangverbond werd in 1933 opgericht onder de naam Vlaamsch Nationale Zangfeesten, als organiserend actiecomité achter het Vlaams Nationaal Zangfeest, dat in... Lees meer (ANZ), waarvan hij sinds 1991 bestuurslid was. In deze functie volgde Jambon in 1992 René de Feyter De Feyter, René
Lees meer op als voorzitter van het Overlegcentrum van Vlaamse Verenigingen Overlegcentrum van Vlaamse Verenigingen
Het Overlegcentrum van Vlaamse Verenigingen (OVV) werd officieel opgericht op 13 mei 1966 en overkoepelt een hele reeks Vlaamsgezinde organisaties en verenigingen van uiteenlopende (ideol... Lees meer (OVV). Op dat moment had het socialistische August Vermeylenfonds August Vermeylenfonds
Het August Vermeylenfonds, opgericht in 1945 door Vlaamse socialisten, beoogde de versmelting van socialistische en Vlaamse idealen. In de jaren 1960 en 1970, onder leiding van Gerlo, koo... Lees meer het OVV al verlaten. Kort nadien werd het daarin gevolgd door het liberale Willemsfonds Willemsfonds
Het Willemsfonds (1851-heden) is een liberaal-vrijzinnige culturele vereniging en drukkingsgroep die het gebruik van het Nederlands promoot en ondersteunt. Lees meer . Het wegvallen van deze meer gematigde verenigingen maakte het voor Jambon gemakkelijker om ook het OVV in een meer radicale richting te stuwen. Toen het IJzerbedevaartcomité IJzerbedevaartcomité
Lees meer daarin niet volledig mee wilde gaan was Jambon in 1995 betrokken bij het IJzerbedevaardersforum, dat de oppositie tegen het IJzerbedevaartcomité bundelde.

Opnieuw N-VA

Het ondubbelzinnige pleidooi voor Vlaamse onafhankelijkheid resoneerde ook bij de radicale vleugel van de VU en droeg indirect bij tot de spanningen in die partij. Artikel 1 van de statuten van de in 2001 opgerichte Nieuw-Vlaamse Alliantie Nieuw-Vlaamse Alliantie
De N-VA is op electoraal vlak de meest succesvolle Vlaams-nationalistische partij ooit en slaagde er ook in om de grootste Belgische partij te worden. Ze zit bijna 20 jaar in de Vlaamse R... Lees meer (N-VA) lijkt een echo van het standpunt van Jambon en De Roover: ‘De Nieuw-Vlaamse Alliantie kiest logischerwijs voor de onafhankelijke republiek Vlaanderen, lidstaat van een democratische Europese Unie.’ Toch was het pas in 2006 dat Jambon de stap zette naar de N-VA en terugkeerde naar de partijpolitiek. Op dat moment vormde die partij een kartel met CD&V Christen Democratisch & Vlaams
Lees meer .

In 2006 werd Jambon verkozen tot gemeenteraadslid van Brasschaat op een CD&V-N-VA-lijst, en werd hij eerste schepen. In 2007 was Jambon eerste opvolger op de CD&V-N-VA Kamerlijst in de kieskring Antwerpen en werd hij meteen Kamerlid in opvolging van Vlaams minister-president Kris Peeters Peeters, Kris
Kris Peeters (1962) is jurist. Hij is cd&v-politicus en voormalig UNIZO-topman. Peeters werd Vlaams minister in 2004 en was minister-president van 2007 tot 2014. Van 2014 tot 2019 was... Lees meer . Hij liep al snel in de kijker met zijn pleidooi voor ‘een vette vis in de pan’, namelijk een verregaande bevoegdheidsoverdracht bij een volgende staatshervorming Staatshervorming
Tussen 1970 en vandaag werden zes staatshervormingen doorgevoerd die België omvormden van een unitaire in een federale staat met drie gewesten, het Vlaamse, het Waalse en het Brussels Hoo... Lees meer .

Hoe viel zo een hervorming dan te rijmen met zijn separatistische overtuiging? Jambon zag het toen zo: ‘België is voor mij een paaldorp. Als je daar één paal onderuitzaagt, gebeurt er niets. Ook als je er nog wat extra palen onderuittrekt, gebeurt er niets. Maar op een bepaald moment kom je aan het cruciale paaltje. Ik denk dat we daar nu heel dicht bij zijn.’ (De Standaard, 16 maart 2007)

In 2010 werd hij, dit keer als lijsttrekker op de N-VA-lijst in de provincie Antwerpen, herkozen in de Kamer. Na de lokale verkiezingen van 2012 werd hij burgemeester van Brasschaat. Na zijn herverkiezing als Kamerlid in 2014, nu als lijstduwer, werd hij vicepremier en minister van Binnenlandse Zaken in de federale regering van Charles Michel. De aanstelling van een separatist op een Belgisch gezagsdepartement werd in het begin sceptisch onthaald in de media. Die twijfels leken aanvankelijk te worden bevestigd. Toen hij in een van zijn eerste interviews stelde dat de Vlaamsgezinde collaborateurs tijdens de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer ‘hun redenen hadden’ (La Libre, 13 oktober 2014), waren sommige commentatoren en politici van de oppositie verontwaardigd omdat de minister de collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer leek goed te praten. Maar al gauw bleek dat Jambon zich pragmatisch schikte in zijn Belgische rol en zich ook aanvaardbaar kon maken bij de Franstaligen. Hij respecteerde nauwgezet het communautaire ‘staakt-het-vuren’ dat bij de regeringsvorming was afgesproken.

Hij bleef ook bedaard toen in oktober 2017 het Catalaanse Catalonië
Lees meer parlement de onafhankelijkheid uitriep (en dus eigenlijk deed wat hijzelf samen met Peter de Roover eerder had bepleit ten aanzien van het Vlaams Parlement).

Corona en aanslagen

Het ministerschap van Jan Jambon werd vooral getekend door de terreuraanslagen van 22 maart 2016 in Zaventem en Brussel, waarbij 38 slachtoffers vielen. In eerste instantie wilde Jan Jambon ontslag nemen als minister, samen met minister van Justitie Koen Geens. Maar premier Charles Michel overtuigde beiden om dat niet te doen. Jambon raakte even in opspraak toen hij verklaarde dat ‘(e)en significant deel van de moslimgemeenschap danste naar aanleiding van de aanslagen.’ Hij nuanceerde die uitspraak nadien, na kritiek, ook vanuit de meerderheid, op het stigmatiserende karakter ervan.

Al naar aanleiding van de terroristische aanslagen in Parijs, begin 2015, nam minister Jambon het voortouw inzake de verstrenging van het veiligheidsbeleid. Dit kwam in een stroomversnelling na de aanslagen in België. Zo besliste Jambon onder meer om een passagiersscreening door te voeren op alle internationale transportverbindingen, identiteitskaarten te koppelen aan vingerafdrukken en te voorzien in een netwerk van ANPR-camera’s om verdachte voertuigen op te sporen. Mede onder impuls van Jambon besliste de regering ook om militairen in te zetten voor de bewaking van gevoelige locaties. Op die manier werd Jambon het gezicht van een daadkrachtige reactie tegen het terrorisme. Ook in Franstalig België leek men dit te waarderen, althans dat bleek uit zijn goeie scores bij Franstalige kiezers in de populariteitspolls.

Vlaams minister-president

Toen de Marrakech-crisis eind 2018 leidde tot het opstappen van de N-VA uit de regering-Michel kwam er abrupt een einde aan het ministerschap van Jambon. De relatief positieve evaluatie van zijn ministerschap en het feit dat hij zich ook aanvaardbaar had gemaakt voor de Franstaligen brachten de N-VA ertoe om Jambon naar voor te schuiven als kandidaat-premier bij de verkiezingen van 2019. Toch werd dit in de campagne niet echt uitgespeeld omdat Jambon zelf aarzelde over deze rol. Jambon werd herverkozen in de Kamer, dit keer als lijsttrekker in de kieskring Antwerpen. Zijn score was met een penetratiegraad van 16,25% van de Antwerpse kiezers bijzonder goed. Uiteindelijk vormde de N-VA een regering met CD&V en Open Vld. Alhoewel het N-VA-voorzitter Bart de Wever De Wever, Bart
Bart de Wever (1970) is een Vlaams-nationalistisch politicus. Hij is sinds 2004 voorzitter van de N-VA, die onder zijn voorzitterschap de grootste partij van België werd. Sinds 2013 is hi... Lees meer was geweest die zich daarvoor kandidaat had gesteld tijdens de campagne, werd Jan Jambon minister-president, in opvolging van Geert Bourgeois Bourgeois, Geert
Geert Bourgeois (1951) is een Vlaams-nationalistisch politicus voor de N-VA. Hij was van 2014 tot 2019 minister-president van Vlaanderen. Lees meer . Jambon werd ook bevoegd voor onder meer Buitenlandse Zaken en Cultuur.

Ook in zijn woonplaats Brasschaat kwam hij sinds 2006 op voor de gemeenteraadsverkiezingen. Sinds 2012 was hij burgemeester. In 2018 haalde Jambon met de N-VA met 44% van de stemmen een bijzonder hoge score.

Kort na de installatie van de Vlaamse regering veroorzaakte Jambon enige ophef toen hij liet uitschijnen dat hij liever een regering had gevormd met het Vlaams Belang Vlaams Belang
Vlaams Belang is een radicaal-rechtse Vlaams-nationalistische partij, die in 1978 ontstond onder de naam ‘Vlaams Blok’, als verkiezingskartel van de Vlaamse Volkspartij en de Vlaams Natio... Lees meer : ‘We hadden perfect de onderhandelingen kunnen opstarten voor een regeerakkoord. Of we dat hadden bereikt, weet ik niet. Hoeveel water zou het in de wijn hebben gedaan? Maar we hadden kunnen kijken wat ze waard waren. We hebben het hen veel te makkelijk gemaakt.’ (Gazet Van Antwerpen 28/12/2019). Met een aantal als te drastisch beschouwde besparingen haalde hij zich aanvankelijk ook de woede van de cultuursector op de hals, maar er werd naar de sector geluisterd en het beleid werd teruggeschroefd.

Vanaf maart 2020 domineerde de coronacrisis de politiek. De Vlaamse Regering kwam in de schaduw te staan van de federale regering, die het voortouw nam in de strijd tegen de epidemie. Jambon werd op die manier in een ondergeschikte rol gedwongen. Pas in het voorjaar van 2022 werd de epidemie bedwongen en normaliseerde de politieke situatie. Een doorstart van de Vlaamse regering werd echter verhinderd door een conflict met CD&V over de indexering van de kinderbijslag. Jan Jambon moest zijn Septemberverklaring in het Vlaams Parlement twee dagen uitstellen en leed daardoor enig gezichtsverlies.

In maart 2023 dreigde opnieuw een regeringscrisis als gevolg van een conflict tussen de N-VA en CD&V over een stikstofdecreet. Dit alles creëerde een overwegend negatieve beeldvorming rond de Vlaamse Regering en vragen rezen rond het minister-presidentschap. Gaf Jambon voldoende uitstraling aan dat voor de N-VA zo belangrijke ambt? Daar kwam bij dat een aantal Vlaamsgezinden ontgoocheld was omdat Jambon in hun ogen te weinig proactief was in het streven naar meer Vlaamse autonomie. Dit neemt niet weg dat de regering-Jambon een aantal belangrijke maatregelen heeft doorgevoerd. Zo kon de regering knopen doorhakken inzake de bouwshift (ter vrijwaring van de open ruimte), de invoering van centrale toetsen in het onderwijs, de afschaffing van de opkomstplicht bij lokale verkiezingen, en een nieuw inburgeringsdecreet. De regering slaagde er ook in om, ondanks de epidemie en de energiecrisis van 2022, het budget onder controle te houden en dat in contrast met de andere regio’s en het federale niveau.

Jambon kreeg herhaaldelijk lof voor zijn empathische leiderschapsstijl. Binnen de Vlaamse beweging werd vooral gewaardeerd dat zijn regering het initiatief nam om een Canon van Vlaanderen Canon van Vlaanderen
De Canon van Vlaanderen (2023) is een door de Vlaamse Regering geëntameerd initiatief, dat de geschiedenis van het geografische gebied Vlaanderen belicht via 60 vensters over diverse maat... Lees meer op te stellen, die op kritiek stootte van een aantal historici, maar door het brede publiek positief werd onthaald.